Een terugblik op de inspiratie die ik in 2003 in Guatemala opdeed en waar dat toe leidde.
Het is oktober 2003 als ik met Manuela Alvarado door Guatemala reis. Met haar organisatie Participación Política del Pueblo Maya bezoeken we Maya gemeenschappen om in kaart te brengen wat deze mensen op de nationale politieke agenda van Guatemala willen krijgen bij de komende verkiezingen. Manuela was zelf een van de eerste Guatemalteekse congresleden van Maya komaf. Ik woon op dat moment inmiddels acht maanden in Guatemala en wil mijn Spaans verder verbeteren door met haar samen sessies te organiseren en begeleiden.
Elke bijeenkomst die we organiseren met de lokale Maya bevolking begint met een avondprogramma waarna we twee volle dagen aan het werk gaan. Ter voorbereiding op deze avondbijeenkomst, koopt Manuela onderweg kaarsen op de lokale markt. Een rode, gele, witte, zwarte, blauwe en groene kaars.
Eenmaal op locatie aangekomen, zetten we de stoelen in een cirkel, maken we de ruimte schoon en positioneert Manuela de kaarsen in het midden. Als de mensen aangekomen zijn, opent ze de avond met een ritueel. Ze roept de windstreken aan en vraagt moeder Aarde en vader Hemel om de bijeenkomst te begeleiden en zegenen. De voorouders worden uitgenodigd deel te nemen en onze cirkel te dragen. De kaarsen worden aangestoken en Manuele spreekt een intentie voor de bijeenkomst uit. Daarna gaan we in gesprek. Of er nou 10 of 50 mensen zijn, iedereen komt aan bod. Elke stem wordt gehoord. Of je nou lang of kort iets wil delen. We maken rondes waarbij een ieder zelf aanvoelt wat hij of zij wil zeggen of liever zwijgt. De vraag waarover we praten is, wie ben je en hoe zit je hier?
Foto van Ed Barnhart – mijn eigen foto’s waren nog niet digitaal destijds.
Het is voor mij een transformerende ervaring die ik pas vele jaren later zal benoemen als mijn eerste ervaring met dialoog. De verhalen die gedeeld worden zijn persoonlijk en gaan veel over de gruwelijke manieren waarop families en hele dorpen slachtoffer zijn geworden van de genocide tijdens de 36-jarige burgeroorlog van 1960 tot 1996. Er vielen meer dan 200.000 slachtoffers. Uit onderzoeken blijkt dat in ieder geval meer dan 80% van de slachtoffers Maya’s waren. Zij zijn de oorspronkelijke bewoners van Guatemala en inmiddels een minderheidsgroepering.
De verhalen in de cirkel gaan niet over de grote cijfers maar over verloren familieleden. De manier waarop soldaten mannen en jongens kuilen liet graven waarin zij gefusilleerd werden terwijl de vrouwen in een kerk opgesloten zaten. Hoe je er jarenlang niet met elkaar over praat. Hoe gezinnen stuk zijn en alcohol de oplossing lijkt voor velen. Dat de overheid, het leger en de politie geen bescherming bood maar je vijand was. Dat er al met al dus geen enkele plek was waar je heen kon om recht te laten geschieden. Dat praten met elkaar vaak te pijnlijk was en dat er dus jarenlang gezwegen werd.
Het gesprek in de cirkel duurde zo lang als het duurde. Tot iedereen aan het woord was geweest. Tot er ruimte ontstaan was om de volgende dag met elkaar aan het werk te gaan. Er werd gehuild, gevoeld en gezwegen. En uiteindelijk werd er hoop uitgesproken en gelachen. Ik zag volwassen mannen hartstochtelijk huilen en realiseerde me hoe wezenlijk het was om op deze manier ruimte te maken voor verwerking en heling. Het maken van de politieke agenda de dagen erna was in verhouding een peulenschilletje.
Tien jaar later kijk ik terug waar deze ervaring me gebracht heeft. Na het werken met Manuela in 2003 ben ik doorgereisd naar het huis in Ojai Californië waar Krishnamurti tot zijn dood woonde. Krishnamurti is sinds mijn vijftiende een grote inspiratiebron. Hij leefde voor dat hoe dialoog en persoonlijk leiderschap transformatie brengt. Zijn gesprekken met David Bohm waren en zijn ongelooflijk inspirerend.
Ik leerde meer en meer over de dialoog als vorm. In de praktijk in Guatemala, door analyse van de videobanden van Krishnamurti en Bohm en ook als backpacker.
Door een jaar alleen rond te reizen en in hostels en hotels te verblijven ervaarde ik de kracht en kwaliteit van het open gesprek. Het gesprek dat je met volslagen vreemden uit andere delen van de wereld hebt als je samen in een hostel eten staat te koken en dat samen nuttigt. Gesprekken in urenlange busritten, in hangmatten in de rimboe. Ik stond open voor mensen waar ik in mijn eigen land geen contact mee maakte. Daar voegde ik een ervaring in Las Pyramides in San Marcos aan toe waar ik meer leerde over de waarde van meditatie, yoga en reflectie.
Terug in Amsterdam in maart 2004 liep ik bij Nieuwe Maan binnen met de vraag of ik me bij ze aan mocht sluiten omdat ik de Dag van de Dialoog in Amsterdam wilde gaan organiseren. Geïnspireerd door de Dag van de Dialoog in Rotterdam die ik al voor mijn vertrek had leren kennen. Mijn reiservaring, studieachtergrond en levensverhaal kwamen samen in deze ambitie.
Nu tien jaar later, heb ik net afstand gedaan van mijn functie als directeur van Stichting Nederland in Dialoog die voortgekomen is uit de samenwerking met mijn collega’s bij Nieuwe Maan en de collega’s van de Rotterdamse Dag van de Dialoog.
Ik heb de afgelopen zeven maanden tijd gemaakt om te kijken naar de plant die gegroeid is uit het zaadje dat tijdens de reis in Guatemala werd geplant. Op een recentelijke Heidag van Nederland in Dialoog hebben we het zelfs als een boom ervaren. Met diepe wortels, een dikke stam en alle lichtheid in de takken om ver uit te reiken.
Stichting Nederland in Dialoog is een beweging van geïnspireerde mensen die tijd steken in het organiseren van ontmoeting en een mooi gesprek tussen buurtgenoten. Gesprekken over samen wonen, leven en werken. Sinds 2005 zijn we aan het bouwen en nu in 2013 zijn er dialoogorganisatoren in 90 plaatsen in Nederland. In 2012 kwam daar een nieuwe beweging bij. WORLD=U een jongerenbeweging met als ondertitel “local action on global issues” die ik vanuit Nederland in Dialoog oprichtte met de Rabobank en het Wereld Natuur Fonds.
Bij het terugkijken werd ik me gewaar dat de dialoog als werkvorm, een toegangspoort is die voor mij nog niet uitgewerkt is. Maar dat het voor mij wel tijd is om er op een andere manier mee te gaan werken. Niet meer als coördinator van Stichting Nederland in Dialoog, maar op andere plekken. Plekken in organisaties waar transformatie gewenst is, waar we als collectief Adviseurs in Dialoog maatwerk leveren. Of op plekken waar we experimenten met nieuwe (werk)vormen waarin het heden, verleden en de toekomst samenvallen in een veld. Waar we in harmonie kunnen onderzoeken in welke tijd we aangeland zijn en wat dat voor een nieuwe kansen biedt om op een duurzame manier met elkaar samen te leven. Oerkennis van rituelen, de natuurlijke wetmatigheden en intuïtief Weten wijzen daarbij de weg. Ik doe ontdekkingen op de laag van intentie, causaliteit en manifestatie. Wie weet wat daar weer voor een moois van gaat komen!
Stichting Nederland in Dialoog groeit ondertussen door. Met mooie nieuwe mensen aan het roer. Ik blijf graag betrokken achter de schermen, als ambassadeur. Als je zelf wilt ervaren wat een dialoog is, en waarom ik het zo bijzonder vind, doe dan mee aan een van de dialoogtafels die van 4 tot 10 november georganiseerd worden tijdens de Nationale Week van de Dialoog.
Overige links:
– www.adviseursindialoog.nl – voor maatwerk dialoog in organisaties
– www.worldisu.nl – de jongerenbeweging met “local action on global issues”
– www.olgalouise.nl – mijn persoonlijke website met o.a. een dialoogtraining
– www.nieuwemaannetwerk.nl – mijn thuisbasis van sociale ondernemer